Klagen over keuzevrijheid

Actieplan Heemskerk3 softwareleveranciers; Unit4Agresso, Afas en Exact beklagen zich in het Financieel Dagblad (voor abonnees) over het EZ-actieplan Nederland Open in Verbinding. Volgens Chris Ouwinga, Bas van der Veldt en Rajesh Patel (de directeuren van de drie bedrijven) is het een probleem dat ‘Heemskerk kritiek op dominantie Microsoft vertaalt in frustrerend beleid voor sector’. En dat het programma bureau Nederland Open in Verbinding de bedrijven niet als partners ziet bij de taak (volgens de directeuren) van NOiV: ‘het op het schild heffen van open standaarden’. NOiV ziet haar taakopvatting wat breder.

De argumenten en begripsverwarring zijn een stap-voor-stap herhaling van de eerdere stukken uit de hoek van Microsoft, ICT-Office en Centric die vanaf de lancering van het beleidsplan in 2007 regelmatig geuit en weersproken zijn. In het stuk van Chris, Bas & Rajesh worden technologische en economische argumenten door elkaar gehaald. Hieronder argumenten voor het EZ-beleid vanuit een technisch en macro-economisch perspectief.

Het Probleem
Het drietal heeft in ieder geval goed gespot dat de dominante positie en het gedrag van Microsoft velen in de publieke sector (en daarbuiten) een doorn in het oog is. De unanieme aanname van de motie Vendrik in 2002 werd zeker een handje geholpen door de die ochtend gepubliceerde winstmarges op Windows en Office (de twee kurken waar Microsoft op drijft). Twee jaar later gaf Minister Donner (toen Justitie) in een brief aan het Parlement aan dat de afhankelijkheid van Microsoft in de visie van het kabinet te groot en dus problematisch was en dat de inzet van open standaarden en opensource software actief zou worden gepromoot om deze afhankelijkheid te verminderen. Dat Microsoft ‘onwettige dingen’ doet om de markt naar haar hand te zetten is na diverse veroordelingen glashelder. Dankzij alle verloren rechtszaken is er een gedetailleerd dossier beschikbaar van de lange en kleurrijke geschiedenis van Microsofts wetsovertredingen. Ik zal de monopolie-positie van Microsoft en de gevolgen ervan voor de Nederlandse IT-markt hier even ‘het probleem’ noemen.

Marktsignaal
Als directeur van een softwarebedrijf zou je dergelijke ontwikkelingen kunnen opvatten als ‘signaal uit de markt’ en gaan nadenken hoe jij onderdeel van de oplossing kan zijn. Want dat is toch de sleutel tot succesvol ondernemen; de problemen van je klanten oplossen. Kennelijk wil een deel van de publieke sector de keuzevrijheid hebben om hun ICT te kunnen invullen zonder afhankelijk te zijn van (bijvoorbeeld) Microsoft producten. Als leverancier van business applicaties is het in zo’n geval raadzaam om te zorgen dat je jouw klanten precies die keuzevrijheid geeft waar ze om vragen.

En dat is nu net wat deze partijen niet doen. AFAS software kan niet functioneren zonder vrijwel het volledige productaanbod van Microsoft. En ook Exact vraagt van haar klanten het trouw volgen van de Microsoft upgrade-tredmolen voor lokaal geïnstalleerde software. Zelfs Exactonline kan alleen gebruikt worden vanaf een Windows PC. Support van open standaarden, of zelf maar meedere platformen lijkt dus voorlopig niet het sterkte punt te zijn van de klagers.

Op zich is daar niets mis mee. Als onderneming mag je zelf kiezen wie je technologiepartners zijn en wat de aard van de samenwerking is. Maar door de technische keuzes die deze partijen maken zijn ze dus voorlopig geen onderdeel van de oplossing en dragen ze bij aan het probleem. Het door de auteurs  geroemde Centric heeft zelf jarenlang actief het probleem vergroot door interoperabiliteit met alternatieven voor Microsoft te blokkeren, zelf als gemeente-klanten wilden betalen voor de ontwikkeling ervan (dit wordt door zowel ambtenaren als voormalige medewerkers van Centric bevestigd). Mogelijk was de reden dat het bedrijf een prettig percentage kreeg van alle Microsoft-licenties die het doorverkocht aan haar klanten.

De vraag die de directeuren zich moeten stellen is waarom ze de laatste jaren, na al die signalen, niet een alternatief pad zijn gaan bewandelen dat hun product onderdeel van de oplossing maakt. De ironie is namelijk dat in de markt voor zakelijke applicaties er nog relatief weinig aanbod is op opensource gebied. Opensource communities zijn van oudsher het best in software die door zo veel mogelijk mensen wereldwijd gebruikt wordt. Besturingssystemen en tekstverwerkers gaat dus goed, een salaris-applicatie met de laatste Nederlandse wetgeving minder. Gevolg is dat organisaties die de switch maken naar opensource vaak graag bereid zijn voor bepaalde applicaties zoals HRM of salarisverwerking in een proprietary applicatie te blijven doen. Als het gebruik van die applicatie echter met zich meebrengt dat er doorlopend een sloot licenties moet worden aangeschaft worden de effectieve kosten van zo’n applicatie uiteindelijk torenhoog. Al die euros die naar buitenlandse partijen als Microsoft (en Oracle, IBM, enz…) gaan zijn niet beschikbaar om te investeren in Nederlandse ICT bedrijven. Een Exact-versie die ik kan gebruiken op iets anders dan een Windows-PC met de nieuwste versie van Office lijkt me geweldig. Een partij als Unit4Agresso zou een geweldig dienstenpakket kunnen leveren om opensource-gebaseerde werkplekken en infrastructuur te implementeren met die Nederlandse zakelijke applicaties er op. Een geweldige kans waar, bij de klanten, een stevig budget voor zou zijn als de jaarlijkse kostenpost van enkele miljarden euros aan licenties is weggevallen.

De reden dat deze grote partijen met al hun slimme medewerkers dit niet zelf bedacht hebben zou kunnen wijzen op een blinde vlek die minstens net zo groot is als die waarvan ze EZ beschuldigen. Een andere mogelijkheid is dat de bedrijven in kwestie, net als Centric, gewoon prettig verdienen aan de status quo en dat dit de reden is van hun protest tegen beleid dat de intentie heeft het probleem aan te pakken.

Banenmotor
Over euros gesproken… Hoe zit het nu met de economische impact van de Nederlandse software industrie. Vorig jaar beweerde ICT-Office dat Nederland voor 1,7 miljard aan software exporteert. Aangezien onze eigen softwaremarkt echter 6,5 miljard euro groot is importeren we dus veel meer (een kleine 6 miljard). Het lijkt wel fossiele brandstof. We exporteren het (aardgas) en importeren het (olie, kolen, aardgas-uit-Noorwegen). Maar netto importeren we en meer gebruik van fossiele brandstoffen is dus niet goed voor onze betalingsbalans.

Op basis van de cijfers van de softwarebedrijven; met 1.7 miljard aan export 40.000 banen gerealiseerd. Wat zouden dan de effecten zijn van een import reductie van 50% (van 6 naar 3 miljard)? Dus waar Nederlandse bedrijven, instellingen en overheden nu een licentie betalen voor bijvoorbeeld een tekstverwerker, een besturingssysteem of een database worden die straks gewoon gratis gedownload. Kosten voor beheer en support blijven natuurlijk maar die zijn er nu ook. Een kostenreductie op licenties van 3 miljard maakt een enorme budgetruimte vrij voor investeringen in betere applicaties en dienstverlening om er het maximale uit te halen. Dat is dus niet alleen waardevol voor al die software gebruikende organisaties maar ook voor de Nederlandse ICT-sector die er dan (3/1.7)*40.000 = 70.588 banen bij krijgt. En dat allemaal zonder de totale kosten van ICT te verhogen!

Nederlandse bouwers van bedrijfsapplicaties en ICT-dienstverleners kunnen dit proces frustreren of faciliteren. Het laatste zou zeker leiden tot de zo gewenste werkbezoeken van Staatssecretaris Heemskerk.

Hoe het precies macro-economisch zit met software is nooit goed in kaart gebracht. Dat is vreemd want ICT-Office en diverse softwarebedrijven beroepen zich regelmatig op hun belangrijke economische bijdrage. Waar niet een gedegen onderzoek laten doen? En waarom daarmee wachten tot EZ het initiatief neemt? Net als Microsoft en ICT-Office nodig ik AFAS, Exact en Unit4Agresso graag uit om een gezamenlijk onderzoek te laten doen op objectieve en wetenschappelijk verantwoorde grondslagen. Als een dergelijk eonderzoek door alle spelers in het debat over opensource gezamelijk opgezet wordt heeft het legitimiteit en geloofwaardigheid. Met dat onderzoek onder de arm kunnen we dan tot voorstellen komen die de waarde van softwareontwikkeling voor de Nederlandse samenleving maximaal maakt. Frank Heemskerk maakt vast graag tijd om kennis te nemen van dergelijke voorstellen.

ook op Digitaal Bestuur en een bespreking op Computable. Frank Heemskerk heeft inmiddels aangegeven bereid te zijn tot overleg om zijn beleid nog eens uit te leggen. (24-7-2009) De discussie gaat door op Computable.