Beleid en implementatie (column voor NOiV)

Mij eerste column voor de portal van Nederland Open in Verbinding staat hier.

Als inspiratie voor mijn eerste blog voor de NOiV-site kijk ik even naar mijn voorgangers. Wat kan je zeggen in 350 woorden? Gelukkig krijg ik van de bijdrage van Paul Jansen gelijk een brainwave.

Paul beschrijft treffend de stijl waarin discussies over de adoptie van open source software binnen de overheid gevoerd worden. Omdat ambtenaren geen interesse hebben in eigenschappen als open source software, dienen ze te worden ‘verleid’ met andere argumenten. Zoals betere functionaliteit. Zelfs lagere kosten zijn voor ambtenaren, volgens Paul, niet relevant. Op zich wel logisch, aangezien ambtenaren zelf niet de kosten dragen voor hun software.

Toch blijft die enorme noodzaak tot het verleiden van ambtenaren een vreemd fenomeen. Enerzijds omdat een dergelijk ‘inspraakproces’, als het om gesloten software gaat, zelden wordt toegepast. Dan maakt een bestuurder een beslissing die vervolgens door de IT-afdeling wordt uitgevoerd. Ambtenaren moeten er mee werken. Net zoals ze een stoel, een bureau of een dienstauto/fiets/scooter/pet/jas/wapenstok krijgen. Ook dan hoor je ze niet klagen dat ze ‘een andere gewend zijn’.

Ik ben nog veel meer verbaasd over het gemak waarmee rekening wordt gehouden met de tere zielen van ambtenaren. Als burger zal mij dat nooit ten deel vallen. Zo zijn mij de laatste jaren een Elektronisch Patiëntendossier, een OV-chipkaart en een groeiende lijst van beveiligingsmaatregelen opgedrongen.

Ondanks argumenten tegen deze veranderingen (’het-werkt-aantoonbaar-niet-ten-behoeve-van-de-officiële-doelstelling’ is er eentje die ik wel sterk vind), hebben burgers nooit de kans om te weigeren om aan een dergelijke verandering mee te doen. Dit (kennelijk) in tegenstelling tot de mensen die voor hen werken.

Implementatie van open standaarden en inzet van open source software – waar technisch mogelijk op de desktop – is democratisch vastgesteld beleid, gesteund door de voltallige Tweede Kamer. Ambtenaren krijgen op basis hiervan software aangereikt door IT-afdelingen en daarmee moeten ze hun werk doen. Training, begeleiding en ondersteuning worden verzorgd, net als bij andere vernieuwingen.

Het is de normale gang van zaken bij de keuze voor al het andere instrumentarium van de overheid (inclusief verreweg de meeste software die nu op desktops staat). Waarom passen we dit proces dan ook niet toe op dit stukje beleid? Wellicht dat een ambtenaar mij dat eens kan uitleggen.